De SGP wil met een Tweede Kamer-motie bij wet verboden krijgen dat Urgenda en Mobilisation een beroep op de wet kunnen doen om het openbaar bestuur aan haar eigen wetten te houden. Ja zeker, leest u de vorige zin vooral nog eens rustig opnieuw. En ook de reden die bij die motie wordt gegeven. De SGP – een kleine organisatie met een kleine achterban – noemt als belangrijkste argument om Urgenda en Mobilisation de toegang tot de rechter te laten verbieden dat het kleine organisaties zijn met een kleine achterban. Laten we dit beestje maar gewoon bij de naam noemen: de SGP is bezocht door de duivel en is nu uit op wraak.
Urgenda en Mobilisation hebben aan het licht gebracht dat ons openbaar bestuur een gevaarlijke knoeiboel heeft gemaakt van levensbedreigende milieukwesties, zoals klimaatverandering en de biodiversiteitscrisis. Daarmee is ook aan het licht gebracht dat de Tweede Kamer haar werk slecht doet. Hoe komt het dat het Programma Aanpak Stikstof (PAS) in 2014 – 2015 door de Tweede Kamer is geaccepteerd? Hoe komt het dat een rechtszaak nodig is geweest om het stilzitten in de aanpak van levensbedreigende broeikasgassen aan de orde te stellen?
– Actio Popularis
Dat de Tweede Kamer regelmatig ketelmuziek laat horen is misschien een wetmatigheid in een democratie. Maar een motie aannemen waarmee een bijl aan de wortels van de rechtsstaat wordt gezet is van een andere orde. En let op: dit is niet voor het eerst. Lang geleden, toen we wijzer waren dan nu en we ook nog een minister van milieu hadden, werd in publiekscampagnes gezegd dat het milieu van iedereen is. Daarom kon toen nog iedereen bij de rechter aankloppen met een milieukwestie omdat iedereen belang heeft bij een gezond milieu. Dit heet de ‘actio popularis’. Jargon voor de regeling dat iedereen naar de rechter kan.
Het was bekend dat slechts weinig mensen dit procesrecht ook daadwerkelijk hebben ingezet. Zie MvT, kamerstuk 29 421, nr. 3, § 3. Dit is ook logisch. Het voeren van rechtszaken is kostbaar, en vraagt bijzondere kennis. Maar niet alle politici hebben evenveel respect voor de rechtsstaat. Hoe minder ze gecontroleerd kunnen worden door de rechter, hoe liever. Dat hebben ze met criminelen gemeen. Twintig jaar geleden is besloten de actio popularis te schrappen in het milieurecht. Dit heeft tot gevolg gehad dat burgers enkel nog kunnen procederen over milieubesluiten in hun directe omgeving. Een milieuvergunningbesluit voor een gevaarlijke fabriek aanvechten staat met die wetswijziging enkel nog open voor direct omwonenden van die fabriek. In de rechtspraktijk komt dit neer op een cirkel van enkele honderden meters rond de bouwlocatie tot maximaal duizend meter bij hele grote fabrieken.
– Artikel 1.6 Crisis en Herstelwet
Als u dan hierover de schouders zou ophalen, dit is slechts het begin. Met de Crisis- en Herstelwet van 2010 hebben onze politici het de burger fors moeilijker gemaakt om een milieurechtszaak op te bouwen. Voor een rechtszaak is een goede voorbereiding nodig. Voor een grote categorie milieubesluiten hebben onze politici bepaald dat met ingang van 2010 een beroepsschrift binnen 6 weken na het bestreden besluit moet zijn ingediend, en daarna geen nieuwe argumenten meer mogen worden ingediend. Zie artikel 1.6 van de Crisis en Herstelwet. Met andere woorden: het proforma beroep is in een grote categorie milieubesluiten afgeschaft. Hierbij moet u zich realiseren dat grote milieubesluitdossiers uit vele technische rapporten bestaat, gebaseerd op bijzondere en kostbare expertise over bijvoorbeeld geluid, verkeer, stikstof, stank, gevaarlijke stoffen, brandrisico enz. Het opstellen door de initiatiefnemer van die rapporten (voor een fabriek, woonwijk, wegtracé enz.) heeft vaak meerdere jaren geduurd. Al die rapporten in 6 weken doorploegen op juistheid is vaak onbegonnen werk. En anders een titanenklus.
– Relativiteitsvereiste
Een zuivere smeerlap is de wetswijziging van 1 januari 2013 waardoor burgers en belangenorganisaties enkel nog argumenten bij de rechter mogen inbrengen die een eigen concreet belang raken. Dit is het zogenoemde relativiteitsvereiste, geregeld in artikel 8:69a Algemene wet bestuursrecht. Als een omwonende-burger die opkomt tegen een milieuvergunningbesluit voor Tatasteel of Schiphol wil die bijvoorbeeld ook argumenten bij de rechter kunnen aanvoeren over bedreigingen van omliggende natuurwaarden. Dat is ook redelijk omdat het bestuur aangesproken moet kunnen worden op het naleven van de wet, ongeacht of de procespartij daar direct belang bij heeft. Het is zuivere onzin om burgers te beperken tot die beroepsgronden die betrekking hebben op hun eigen woon- of eigendomssituatie. Sinds 2013 mag een burger die op meer dan ca. 200 meter van een natuurgebied woont tegen de rechter niets meer aanvoeren over natuur op grond van de relativiteitseis. Niets kan nog met succes door een burger worden aangevoerd over bijvoorbeeld geluid of fijnstofnormering als dat enkel de buren betreft. Hiermee zijn de mogelijkheden voor burgers om over milieubesluiten te procederen dramatisch beperkt. Hiermee is bij wet definitief gezegd dat het milieu niet langer van iedereen is, maar ophoudt bij de voordeur. Per saldo kunnen sinds 2013 enkel nog milieuorganisaties milieubesluiten meer volledig door de rechter laten toetsen.
Als het aan de SGP ligt worden nu dan ook milieuorganisaties fors beperkt in hun toegang tot de rechter. De SGP zegt hierbij klip en klaar het werk van Urgenda en Mobilisation op de korrel te willen nemen. De SGP vindt het onverdragelijk wat Urgenda en Mobilisation aan de orde hebben gesteld. Een weinig gekend gegeven is dat de SGP in haar stemgedrag al decennia consequent een radicale anti-milieu en anti-natuurlijn volgt. Met de SGP-motie toont zij zich een vijand van de burger, het milieu en de rechtsstaat. Een wraakactie tegen organisaties die zich in Rechtsstaat Nederland ondanks de felle tegenwerking niet de mond laten snoeren over levensbedreigende milieukwesties. Gelooft u alles wat een minister zegt? Of de belastingdienst? Ook de overheid maakt fouten, en misschien nog wel het meest in milieukwesties. Dit moet dan aan de orde kunnen worden gesteld, en niet onder het tapijt worden geveegd. Schiphol, Tatasteel, aardgaswining Groningen, megastallen, A27; hoeveel langer wilt u de lijst hebben?
U wordt hierbij direct ook gewaarschuwd voor de volgende stap in wording. Met de ontwerp-Omgevingswet dreigen geldende milieunormen ‘flexibel’ te worden. Dat heeft tot gevolg dat de rechter het openbaar bestuur niet meer kan binden aan concrete milieunormen. Velen zullen dit dreigende onrecht pas ontdekken nadat die wet in werking zou treden. Maar dan is het te laat.
– SGP-motie kansloos
Overigens is de wraakmotie van de SGP vrijwel kansloos. Internationale verdragen over de rechtsstaat, waaronder het verdrag van Arhus, waarborgen de toegang van milieuorganisaties tot de rechter. Daarmee is de motie niet enkel een laffe actie maar ook een domme actie. Dat maakt deze nieuwe aanval op de rechtsstaat niet minder alarmerend. Zeker nu CDA en VVD de motie mede hebben ondertekend. Dat hypocriete vingertje van Rutte over de Poolse rechtstaat krijgt nu een andere lading. Gaat Gaaf Nederland Polen achterna?