EenVandaag bericht als een van de weinige televisiemedia regelmatig over stikstof. Nieuws genoeg. De bouw stagneert, Schiphol heeft geen stiktofvergunning, Circuit Zandvoort heeft een vergunning gekregen op basis van valse rekensommen (nu in behandeling als hoger beroep bij de Raad van State). En vergunningverlening rond de veehouderij is zonder overdrijven een juridische bende (tovervloeren, spookvergunningen, halve vergunningen enz, zie eerdere blogs). Ondertussen blijft grote schade optreden in de Nederlandse natuur. Veehouderij is de hoofrdolspeler in het stikstofverhaal aangezien het verantwoordelijjk is voor ruim 60% van alle Nederlandse stikstofemissies. Belangrijke vraag is daarom: hoe wordt veehouderij in beeld gebracht door EenVandaag? 

Raadpleging van eerdere uitzendingen laat zien dat veehouders vaste gast zijn. En vrijwel altijd – let op: journalistenjargon – ‘om het menselijke verhaal’ te laten horen. Op 24 mei was het weer zover met boer Johan. Zie het lange overzicht hieronder.

24 mei 2022, Meeste veehouders zien niets in uitkoopregelingen en dreigen met nieuwe demonstraties
19 februari 2022, Duizenden veehouders raken mogelijk deel veestapel kwijt door fouten van de overheid
15 december 2021,  Regeerakkoord neemt onduidelijkheid bij de boeren niet weg
22 november 2021, Wie wil er in vredesnaam nog boer worden? Rutger wel: ‘Het is mooi werk, ondanks die domme stikstofregels’
22 oktober 2021, Melkveehouder Harald wil zich wel laten uitkopen, maar komt er met de overheid niet uit
21 september 2021, Boerenzoon Wiekert kent de impact van onteigening
6 september 2021, Boerin Lucinda is bang voor plan van kabinet om boeren te onteigenen
5 juli 2021, Boer Dolf geschrokken van rapport Planbureau 
23 april 2021, Stikstofcrisis in de landbouw is hoofdpijnpunt in de formatie: ‘Maar als ze het goed aanpakken kan het zelfs geld opleveren’
31 maart 2021, Krimp veestapel lijkt onontkoombaar
14 sept. 2020, Varkensboer Wilbert laat zich uitkopen door de overheid
3 juli 2020, Boeren zijn boos over veevoer-plan van minister Schouten
14 juni 2020, Deze melkveehouder zit in een spagaat

Deze uitzendingen gaan allen over mogelijke maatregelen van de overheid in verband met veehouderij. Vast terugkerend thema: krimp van de veestapel. De springende vraag is dan: wat is de journalistieke en politieke relevantie van de vox populi van die lange rij veehouders? Zijn veehouders werkelijk de belangrijkste partij in dit verhaal? En, wat moeten we met die eeuwige slachtofferrol van de veehouders? Brengt EenVandaag ook in beeld of het geklaag van veehouders ergens op is gebaseerd? Komt ook aan bod dat het geklaag van veehouders over het openbaar bestuur al decennia een vast gegeven is? Maar, de belangrijkste vraag: draait het bij krimp van de veestapel wel om de veehouders? Gaat het wellicht niet veel meer om Friesland Campina, slachterij Vion en veevoerhandelaar De Heus?

Friesland Campina, slachterij Vion en veevoerhandelaar De Heus zijn stuk voor stuk miljardenbedrijven. Als de veestapel krimpt dan draaien de veevoerproducenten minder omzet (o.a. Agrifirm, ForFarmers en De Heus), slachten de slachterijen minder dieren (Vion, enz), produceert Friesland Campina minder melk, bouwen stallenbouwers minder stallen en hebben de agro-adviesbureau’s minder werk. Deze bedrijven zijn afhankelijk van bulkproductie, en zien hun omzet direct krimpen bij een krimp van de veestapel. Deze bedrijven hebben bovendien een belangrijke politieke partner in de retail / supermarkten (de dozenschuivers) die inzetten op zoveel mogelijk omzet tegen een (vaak veel te) lage prijs voor het werk van de boeren. De vraag moet daarom zijn: is behoud van de Nederlandse bulkproductie eigenlijk wel in het belang van de individuele veehouder?     

Een veehouder heeft geen nadeel als een veebedrijf elders staakt, die dieren verdwijnen en de veestapel op landelijk niveau krimpt. Het tegendeel is meer juist. De boeren hebben vooral last van de excessief grote Nederlandse veestapel omdat die excessief grote veestapel milieuregels en administratieve lasten noodzakelijk maken. Zoals ook in een miljoenenstad met excessief veel auto’s rigide parkeerbeleid noodzakelijk is. Hoe kleiner de veestapel, des te minder regels nodig zijn om de milieugevolgen te reguleren. Emissienormen worden vaak vertaald naar emissietechniek. Dit zijn dure investeringen waarbij megabedrijven in het voordeel zijn. De inzet op bulkproductie, schaalvergroting en industrialisering slingeren familiebedrijven uit de markt. Belangrijk feit hierbij: Nederland is al decennia trendsetter in de ontwikkeling van megastallen en schaalvergroting, en beslist geen trendvolger (mede dankzij de Rotterdamse haven en de Universiteit Wageningen).

En: bulkproductie drijft de prijs van veehouderijproducten omlaag. Met minder bulkproductie en een kleiner aanbod kunnen de veehouders een betere prijs bedingen. En hun positie wordt nog beter als nu eindelijk wel serieus wordt ingezet op kwaliteit. Bulk en kwaliteit in de veehouderij zitten elkaar geweldig in de weg.

Interssante vraag is dan: laten de veeboeren zich wellicht haaks op hun eigen belang voor het karretje spannen van Friesland Campina, Vion, De Heus enz? En, is het wellicht uit frustratie dat veeboeren afgeven op een zwakkere partij: natuur en milieu? Want het moet gezegd: het klinkt geweldig gefrustreerd om boeren te horen klagen over natuur terwijl iedereen weet dat we midden in een zeer ernstige natuurcrisis zitten. Mag ik beleefd de vraag opwerpen: zijn veel veeboeren wellicht sterker in doen dan in denken? Met zekerheid kan gezegd worden: zo lang de werkelijke spelers niet in beeld worden gebracht blijft stikstofpolitiek een schimmenspel. Hoog tijd voor een serieuze belangen- en dader-analyse. En hou nu eens op met de zoveelste klaagboer voor de camera te zetten als die weinig meer weet te zeggen dat ie de overheid niet vertrouwt. Vindt trouwens maar eens een boer (of burger) die de overheid wel vertrouwt.

Tot slot: al decennia krimpt het aantal veehouderijbedrijven vanwege bereiken pensioenleeftijd, ontbreken bedrijfsopvolgers, faillissement enz. De overheid voert gelijktijdig actief beleid om de productieruimte (dier- en emissierechten) van het stakende bedrijf te kunnen laten verplaatsen naar veebedrijfslocaties met een bedrijfsuitbreidingsplan. Kortom, schaalvergroting en megastallen is tot op de dag van vandaag actief overheidsbeleid. Indien de productieruimte van bedrijfsstakers zou vervallen dan hebben we een mooie start voor natuurlijke krimp van de veestapel zonder kosten voor de belastingbetaler. Als de bakker op de hoek stopt met brood bakken krijgt die ook geen zak geld als zijn broodbakproductie wordt opgeheven. Waarom dit dan wel toegelaten voor veehouders terwijl je nota bene minder staarten wil? Het is – werkelijk waar – heel simpel: minder staarten = minder emissie.