Afgelopen week hebben enkele rechtbanken uitspraken gedaan over onder andere het recente stikstofarrest van het Europees Hof van Justitie te Luxemburg van 9 november. Let wel: dit zijn voorlopige uitspraken van rechtbanken, en staat los van de geplande rechtszitting van de Raad van State op 14 februari 2019. De rechtbank-uitspraken zijn wel van belang voor de komende maanden, totdat de Raad van State uitspraak zal hebben gedaan.
Enkele maanden geleden (begin september) zijn door MOB en vereniging Leefmilieu bij enkele rechtbanken (Overijssel, Gelderland en Utrecht) een serie verzoeken om schorsing ingediend van PAS -vergunningen in vervolg op de schorsingsuitspraak van de Raad van State op 9 maart 2018. Zie ook de bijdrage op deze webpagina van 9 maart 2018: “Raad van State schorst PAS vergunningen voor veehouderij”. Die uitspraak van de Raad van State ging over een teveel aan verleende vergunningen, en daarmee een teveel uitgeven van ‘ontwikkelingsruimte’. In simpel Nederlands: meer natuurschade toelaten dan het PAS toelaat. Dit staat dus los van het arrest van de Europese rechter. De Raad van State heeft in de maart-uitspraak Mobilisation en vereniging Leefmilieu in het gelijk gesteld met hun stelling dat het provinciebestuur in strijd met het PAS vergunningen had afgegeven. Als je naar de rechter stapt, en je kan hard maken dat de overheid frontaal in strijd met eigen beleid vergunningen afgeeft, dan is het al snel raak. Voor de uitspraak van de Raad van State van 9 maart 2018, zie hier.
Voordat in vervolg hierop de rechtbanken uitpraak konden doen over de ingediende nieuwe serie verzoeken om schorsing werd op 7 november 2018 het stikstof-arrest gewezen door het Europees Hof van Justitie. Daardoor kon (moest) de rechtbank de uitspraak van het EU Hof van Justitie betrekken in haar beoordeling.
Omdat het stikstof-arrest een geweldig dik procesdossier heeft, stonden de rechtbanken enigszins voor een dilemma. Hoe diep kan of moet de rechtbank ingaan op het stikstofarrest? Wat te doen nu op 14 februari de Raad van State hier een uitgebreide rechtszitting over zal hebben? De Utrechtse en de Overijsselse rechter zijn hierin ieder een totaal andere weg gegaan. De Utrechtse rechter heeft de geldende wetgeving gevolgd, en vastgesteld dat het PAS niet voldoet aan de onderzoekseisen die in het stikstofarrest zijn genoemd. Dat betekent dat niet wordt voldaan aan de wettelijke eis dat zekerheid moet bestaat dat geen nieuwe natuurschade optreedt door de nieuwe bedrijfsplannen, en heeft hierop enkele vergunningen geschorst.
De Overijsselse rechter heeft iets merkwaardigs gedaan, wat niet in orde genoemd moet worden. Deze rechter stond uiteraard voor dezelfde vraag als de Utrechtse rechter, en diende eveneens te beoordelen of voldoende zeker is dat met de PAS vergunningen geen extra natuurschade optreedt. Hierop zegt de Overijsselse rechter … dat onvoldoende twijfel bestaat om te zeggen dat het PAS niet deugt. Kortom, precies het tegenovergestelde van wat de Utrechtse rechter zegt. Dit terwijl de Raad van State in de uitspraak van 17 mei 2017 een waslijst met gebreken in het PAS heeft vastgesteld. Bovendien is met het stikstofarrest vast komen te staan dat de emissies vanwege het mesten en beweiden niet conform de wettelijke zorgvuldigheidseisen zijn beoordeeld. Bovendien is vast komen te staan dat een serie natuurmaatregelen niet in het PAS-besluit hadden mogen worden betrokken als mitigerende maatregel. De rechtbank draait de zaken om door bewijslast bij appellanten te leggen. Echter, niet appellanten moeten bewijzen dat het PAS niet deugt, maar de provincie moet aantonen – ‘de zekerheid hebben verkregen’ – dat het PAS wel deugt. Er zijn veel aanwijzingen dat deze uitspraak van de Overijsselse rechter slecht is doordacht. Het lijkt onvermijdelijk dat deze rechtbank de wijsheid zal moeten opbrengen om deze uitspraak nog eens heel goed tegen het licht te houden. Overigens zijn door deze rechtbank 4 vergunningen wel geschorst, maar dat om redenen die buiten het stikstofarrest liggen.
Dan zijn afgelopen week ook nog 6 vergunningen door de rechtbank Gelderland geschorst, eveneens om redenen die buiten het stikstofarrest liggen. Dat zet de teller van afgelopen week op 12 geschorste vergunningen.