De gesprekken over het Landbouwakkoord zijn weinig meer dan een gesprek tussen Adema en LTO. Wie komen steeds op de persconferentie opdraven? Precies: Adema en de LTO-voorzitter. Natuurorganisaties zitten niet aan tafel. Banken en supermarkten hebben weliswaar een cruciale rol omdat zij bepalend zijn voor het ondernemersklimaat, maar houden zich muisstil. De radicale boerenorganisaties (met de natuur gaat het prima) zijn uitgestapt en laten LTO het vuile werk opknappen. En staan met geslepen messen klaar voor de aanval. Deze verhoudingen spelen al tientallen jaren, en is oorzaak waarom het stikstofverhaal muurvast zit. Zo lang deze verhoudingen in stand blijven is een oplossing uitgesloten.

In 2016 (!) publiceerde Leo Lamers het boek ‘De Kool de Geit en het Nederlandse Mestbeleid’ (uitgeverij Landwerk). In dit makkelijk leesbare boek van een gepensioneerde beleidsadviseur voor het landelijk gebied, tevens boerenzoon, wordt het Nederlandse mestbeleid van de afgelopen decennia beschreven. Dit schreef hij kort na het in werking treden van het PAS op 1 juli 2015 en 3 jaar voordat de Raad van State de PAS-uitspraak zou doen in 2019. 

In 9 korte hoofdstukjes wordt ingegaan op de krimp van het aantal veebedrijven maar het totaal aantal dieren toeneemt, mestfabrieken die niets oplossen, de vele niet nagekomen beloften uit het verleden, mest die zoek raakt, problemen met de waterkwaliteit (toen al, in 2016), de serie overige problemen als gevolg van de enorme Nederlandse veestapel. En afsluitend het marginale economische belang van de veehouderij als gevolg van de hoge maatschappelijke kosten.

De belangrijkste stikstofbron is veehouderijmest. Mest is oorzaak van ca. 60% van de Nederlandse stikstofemissies. Jaarlijks geven 4 miljoen stuks rundvee, ruim 11 miljoen varkens en 100 miljoen kippen 75 miljard kilo mest. Dat komt overeen met 75.000.000 ton, wat neerkomt op bijna 2,5 miljoen vrachtwagens van 30 ton. Of 20.000 olympische zwembaden vol (50x25x3 meter). Elk jaar opnieuw. Een belangrijk deel kan als meststof worden ingezet. Maar als alles op het land zou worden uitgereden dan is het gedaan met gezonde bodem en water. Ook het water dat we oppompen voor drinkwater wordt vervuild door meststoffen. Zie link, WUR rapport De gevolgen van mestgebruik voor drinkwaterwinning (maart 2016), en de vele andere publicaties.

Met een hopeloos mestbeleid heb je altijd ook een hopeloos stikstofbeleid. De gesprekken tussen Adema en LTO zijn daarom in essentie een gesprek over het mestbeleid. Over het aantal te houden koeien per hectare (lees: grondgebonden landbouw, enkel beperkt tot melkvee, de varkens en kippen worden hierbij even weggedacht) en de geitenpaadjes om die norm te kunnen omzeilen. Over mestfabriekenbeleid en duizelig makend vertrouwen in emissiereducerende bedrijfstechnieken. De bekende tovervloeren, sjoemelluchtwassers en koeien op dieet. Al deze omwegen om het vooral niet over de krimp van de veestapel – het is niet moeilijk: minder dieren, minder mest – te hoeven praten. Don’t mention … 

De inzet van LTO is glashelder. Voortzetting van het huidige mestbeleid. Een loos criterium voor grondgebonden landbouw, nog meer mestfabrieken en blijven aanmodderen met staltechnieken met miljarden Euro’s subsidie. Dat alles op kosten van de belastingbetaler. Als bonus een garantie voor een goed inkomen, een vergoeding voor het staken van natuurafbraak en alle illegale bedrijven een gratis vergunning met een excuusbrief van de minister-president. Je kan het LTO amper kwalijk nemen, dit is de klassieke inzet van ondernemersorganisaties bij gesprekken met de overheid. Hard en hoog inzetten, en zien hoe ver je komt. Maar kan een eventueel akkoord dan nog een landbouwakkoord heten? Of moeten we het een landsloop-akkoord noemen, omdat voor de zoveelste keer tergende koehandel wordt gedreven tussen LNV en de landbouworganisaties waarbij niets wordt opgelost? Lees het boek van Lamers en oordeel zelf. Met het boek van Lamers wordt in ieder geval de mythe doorgeprikt dat in het verleden onvoldoende met de landbouwsector is overlegd. 

Van der Wal loog toen ze op 14 mei 2023 bij Buitenhof zei dat alle partijen aan tafel zitten, waaronder ook natuurorganisaties. Zie link, vanaf 4.04 minuut. Mobilisation en vereniging Leefmilieu zijn nooit uitgenodigd, terwijl het belangrijke spelers zijn. Bij deze twee organisaties zit bovendien veel kennis en ervaring die bij veel andere organisaties ontbreekt. LTO weigert openlijk met Mobilisation aan tafel te gaan, en Adema gaat daar in mee. Aan de hoofdtafel zit enkel de onbekende Stichting Landschappen, de koepelorganisatie van de provinciale landschappen. Deze organisatie heeft nooit een rol van betekenis gespeeld in landbouw- en stikstofpolitiek, spreekt niet namens de Nederlandse natuurorganisaties en mist essentiële kennis en ervaring. Het heeft zich laten vangen om een groen randje aan de gesprekken te geven. En voor het geval ik lichtelijk overdrijf: in geen geval zijn ze opgewassen tegen de agrolobby. Deze stichting legt het tegenover LTO finaal af qua kennis, slagkracht en ervaring als het over mestbeleid gaat.

Mobilisation en vereniging Leefmilieu zijn niet betrokken in het overleg. Direct noch indirect. Uiteraard is de afgelopen maanden door deze organisaties achter de schermen informatie verzameld. Een eventueel akkoord tussen Adema en LTO zal nooit een breuk zijn met het oude beleid. LTO zal anders nooit een handtekening willen zetten omdat radicale boeren klaar staan om ze in de nek te springen. Adema moet kiezen tussen een landsloop-akkoord en geen akkoord. Oorzaak is dat natuurbelangen niet serieus aan tafel zitten. Het gaat pas anders worden als LTO niet langer de ruimte krijgt om te bepalen wie aan tafel zit bij gesprekken over de toekomst van de landbouw. Zoals werkgevers en werknemers er met elkaar uit moeten zien te komen, zo zullen boerenorganisaties serieus weerwerk moeten accepteren. Intussen zijn weer zes maanden tijd verspild. Het dreigen moeilijke tijden te worden. Aan Mobilisation en vereniging Leefmilieu zal het niet liggen. Zij blijven bereid tot gesprek, met kennis, ervaring en slagkracht. Maar niet met eeuwig geduld.

Naschrift:

Stichting Landschappen – bovengenoemde natuurorganisatie die als enige deelnam aan de landbouwgesprekken zonder mandaat van andere organisaties – is boos om het commentaar in dit artikel op hun rol in de landbouwgesprekken. Hierover is door mij een ingezonden brief in het Eindhovens Dagblad gepubliceerd. Zie link.