Opnieuw moet er een rechter aan te pas komen om het stikstofvergunningenbeleid bij te sturen. Stallen met emissiereductietechniek blijken slecht te werken. Ondertussen zijn al wel vele honderden van die stallen vergund. Waar doet dit aan te denken? Inderdaad, aan de Volkswagen-sjoemeldiesels. Nu kan je op je vingers natellen dat het grote zwartepieten gaat beginnen. Daarom hier wat nuchtere opmerkingen.

Het is een pijnlijke vaststelling dat op grote schaal kostbare zwaar overschatte milieutechnieken zijn toegepast. Overigens speelt dit al sinds 2018 / 2019. In 2018 concludeert de WUR in opdracht van de minister van I&M dat luchtwassers in de varkenshouderij veel slechter werken dan eerder gesteld. Zie link. Dat rapport stelt dat niet alleen de stankemissiereductie maar ook de ammoniakemissiereductie ernstig wordt overschat. En in 2019 verschijnt het CBS-rapport, zie link. Daaruit blijkt dat veel meer staltechnieken fors minder ammoniakemissiereductie leveren dan aangenomen. Hierop hebben meerdere rechtbanken bevestigd dat niet met de gestelde emissiereducties gerekend mocht worden. De eerste uitspraak in die reeks is van de Rechtbank Noord Nederland van 11 maart 2021, ECLI:NL:RBNNE:2021:810. Mijn kantoor is in die zaak opgetreden. Daarna oordeelden de rechtbanken Utrecht, Overijssel en Oost Brabant in soortgelijke zin. Dit leidt uiteindelijk op 7 september 2022 tot de bevestiging van die uitspraken door de Raad van State, zie link. Kortom, een verrassing kan dit nauwelijks genoemd worden. Maar dan: wie is verantwoordelijk?

We moeten hierbij eerst een punt duidelijk stellen. Veehouders zijn vrije ondernemers. Ondernemers maken ondernemersbeslissingen die goed of slecht kunnen uitpakken. Het is aan de ondernemers om op te letten welke bedrijfskeuzes wel of geen toekomst hebben. Als een ondernemer een blinkende tractor koopt die het snel begeeft dan heeft die ondernemer slecht opgelet. Misschien kan ie nog verhaal halen bij de verkoper van die tractor. Maar hoofdregel is dat ie zelf ook moeten opletten.

Er is geen enkele reden om dat anders te zien als het om staltechniek gaat. Niemand verplicht een veehouder om nieuwe stallen te bouwen en mee te gaan in de race om schaalvergroting. Dit zijn vrije ondernemerskeuzes, die niemand aan de ondernemer oplegt. En, als dan toch wordt uitgebreid waarbij milieu-eisen gelden dan is het aan de ondernemer om betrouwbare milieutechniek te kiezen. En als de ondernemer wordt belazerd met staltechniek dan heeft ie in de eerste plaats een kwestie met de stalleverancier.

Kortom, de ogen moeten dan worden gericht op de stalleverancier. We zijn net aan het bekomen van de sjoemaldieselaffaire. En dan zitten we plotseling in de sjoemelstallen. Hoe zit dat?

Zoals voor fabrieken of auto’s emissie-eisen gelden zo gelden ook emissie-eisen in de veehouderij. En in dat gat zijn veel stallenbouwers gesprongen. Dan heb je natuurlijk nog wel de kwestie hoe je bepaalt of een stal ja of nee emissiearm is. Beter gezegd: als een staltechniek emissiereductie oplevert, hoeveel is die reductie precies? Want dat is uiteraard essentiële informatie om een correcte stikstofrekensom te kunnen maken.

Het antwoord op die vraag is heel simpel. Er is een commissie van ‘deskundigen’ die staltechniek mag keuren. En bij die commissie gaat het gruwelijk mis. Een mogelijke verklaring kan zijn dat de leden van die commissie veel te nauwe banden heeft met de stallenbouwers. Hierover is ook al het een en ander aan het licht gekomen door onderzoek van de stichting advisering bestuursrechtspraak (StAB). De StAB stelt op basis van vergadernotulen vast dat de commissie en stallenbouwers nogal dicht bij elkaars schoot zitten. Laten we ons hierbij ook realiseren dat hiermee grote financiële belangen zijn gemoeid. Er lijkt veilig gesteld te mogen worden dat die staltechniek-commissie flink uitgemest zal moeten worden. Wat de precieze gang van zaken ook moge zijn geweest: dit alles neemt de eigen verantwoordelijkheid van de ondernemer en stallenbouwers niet weg.

Hierbij moet uiteraard gezegd worden dat ook de overheid boter op het hoofd heeft. De overheid (provinciebesturen) stond toe dat met onjuiste emissiefactoren kon worden gerekend. Maar, weten we niet al heel lang dat onze overheid waardeloos presteert in milieukwesties? Zie aardbevingrisico’s in Groningen, zie ernstige geluidoverlast rond Schiphol, zie gezondheidrisico’s rond Tatasteel. De lijst is geweldig lang te maken. In die zaken blijft de eerst verantwoordelijke uiteraard het gaswinbedrijf NAM respectievelijk Schiphol respectievelijk Tatasteel. De overheid is hooguit medeverantwoordelijk, maar niet hoofdverantwoordelijk.

Hiermee is ook gezegd waarom onder andere het NOS-journaal geweldig miskleunt in de berichtgeving. Zie uitzending 20.00 uur Journaal van 7 september 2022. De zoveelste melkveehouder mag op het NOS-journaal zijn beklag doen. Maar is er dan werkelijk iemand die de melkveehouder dwong die staltechniek toe te passen? En door wie is de stallenbouwer gekozen om die tovervloer te komen neerleggen? Het zijn zo maar wat vragen die een journalist had kunnen stellen. Ook is merkwaardig dat de partij die de pittige rechtszaak over de stalvloeren is aangegaan in de NOS rapportage ongenoemd blijft. Sinds wanneer komen rechtszaken uit de lucht vallen?

Tot slot nog dit punt. Dit punt zet de kwestie van de sjoemelstallen op de achtergrond. En ik vertaal dit punt naar een politieke vraag: Hoe kan het bestaan dat miljarden Euro’s belastinggeld worden gereserveerd voor de opkoop van stallen terwijl gelijktijdig nieuwe stallen worden vergund? Hebben we ergens een afslag gemist? Als de stikstofemissies zonder flauwekul fors omlaag moeten en daarvoor ook stallen moeten worden weggekocht, zouden we er dan wellicht verstandig aan doen ook nieuwe stalbouw tenminste voorlopig plat te leggen? De realiteit is een andere: nu wordt nog altijd door velen verder gehold op het oude pad van schaalvergroting en intensivering. Mede mogelijk gemaakt door … sjoemelstaltechniek.

Zie ook:

Blog 10 maart 2022 De oorzaak van het stikstofprobleem is best simpel

Blog 22 september 2021 Rechtbank Utrecht bevestigt: provinciebestuur rekent vals

Blog 12 maart 2021 Stikstofalarm, deel II (het luchtkasteel)