Hooggeachte heer Adema,
U nodigde mij uit voor een persoonlijk gesprek op 12 januari over veehouderij en stikstof. Deze uitnodiging is zinloos, en moet ik daarom afwijzen. Nederland wordt niet door de regering bestuurd maar door ondernemers op tractoren. Dit wordt toegelicht met drie concrete voorbeelden.
1. Milieutechniek
In een serie uitspraken heeft de rechter vastgesteld dat agrarische milieutechnieken onbetrouwbaar zijn. Op basis van zwak en wellicht ook corrupt onderzoek zijn milieutechnieken fors overschatte milieuprestaties toegeschreven. Corrupt onderzoek omdat de betrokken milieutechnische commissie zich aantoonbaar vatbaar heeft getoond voor lobby van stalbouwers om de toe te kennen emissiefactor voor de emissietechniek bij te stellen. Zie overweging 10.3 uit de uitspraak Rechtbank Oost Brabant van 8 april 2022.
Hard feit is dat in de afgelopen jaren duizenden vergunningen zijn verleend op basis van overschatte milieutechnieken. In 2018 is het combi luchtwasser schandaal aan het licht gekomen. Zie link. Meer dan duizend combi luchtwassers zijn met overheidssubsidie neergezet waarvan nu vaststaat dat de emissies meervoudig (!) hoger zijn geweest dan aangenomen. Daarna bleken ook de melkveestalvloeren onbetrouwbaar. Zie mijn blog van 8 september 2022 over staltechniek. De overeenkomst met het Volkswagen-dieselschandaal dringt zich op.
Onvermijdelijke conclusie: de emissies vanwege de vergunde bedrijfsuitbreidingen zijn veel hoger dan werd aangenomen. U schenkt echter geen klare wijn over de noodzaak de verwachtingen van milieutechniek fors bij te stellen. U verzuimt te stellen dat aanpassing en/of beperken van de vergunning noodzakelijk zal zijn om het verschil tussen de vergunde emissies en de werkelijk optredende emissies weg te nemen. Uw ministerschap zal als een stuurloos schip zijn zo lang de verwachtingen van milieutechnieken niet scherp worden bijgesteld en ondernemers met valse verwachtingen van milieutechniek ongehinderd hun gang kunnen blijven gaan.
2. Van wie is de vergunning?
Een vergunningenstelsel is voor het openbaar bestuur het belangrijkste instrument om het maatschappelijk verkeer te regelen. Aan u wordt de vraag voorgelegd: van wie is een verleende vergunning? Is de vergunning publiek bezit en een instrument in handen van de overheid? Of is de verleende vergunning privébezit en kan de ondernemer het als handelswaar inzetten? Indien een privéclaim op vergunningen wordt toegelaten dan verliest het openbaar bestuur de noodzakelijke grip op die vergunningen. En daarmee ook op de stikstofemissies.
U heeft inmiddels moeten vaststellen dat de handel in stikstofvergunningen volledig uit de hand is gelopen. Daarbij is ook een steeds verder uitdijende zwarte markt in stikstofemissies ontstaan. Dit is uitsluitend het gevolg van het feit dat de regering de vergunninghandel niet heeft stilgelegd. Uw stilzitten bij dit cruciale thema laat opnieuw zien dat niet de regering maar ondernemers de spelregels bepalen.
3. Risico’s van vrij ondernemerschap
Veehouders heten vrije ondernemers. Ondernemerschap betekent keuzes maken die goed en slecht kunnen uitpakken. Daarbij hoort ook het dragen van de gevolgen indien keuzes verkeerd uitpakken. Indien door een ondernemer een tractor met gebreken wordt gekocht dan heeft die ondernemer een kwestie met de verkoper, en niet met het openbaar bestuur. Indien een ondernemer een emissiearme stal laat bouwen op basis van valse milieuclaims dan heeft die ondernemer een kwestie met de stalbouwer. Indien wordt gekozen voor bedrijfsuitbreiding / schaalvergroting op basis van ondeugdelijke milieutechnieken dan ligt de verantwoordelijkheid daarvoor in de eerste plaats bij de ondernemer.
Veel ondernemers hebben de afgelopen decennia ingezet op schaalvergroting en intensivering op basis van omstreden technieken terwijl vele seinen op rood stonden. Dat het openbaar bestuur verzaakt die seinen ook tijdig in wet- en regelgeving op rood te zetten is wellicht verwarrend, maar doet niet af aan de eigen verantwoordelijkheid van de ondernemers. Dat de ondernemers er in slagen de ondernemersverantwoordelijkheid verregaand af te wentelen op het openbaar bestuur laat andermaal zien dat niet de regering maar ondernemers het in dit land voor het zeggen hebben.
Niet de regering maar ondernemers op landbouwmachines besturen dit land. Dit zal niet veranderen indien niet met bovengenoemde drie punten wordt afgerekend.
– Landbouwakkoord
Dan is nog te noemen het belonen van tractorintimidatie en vlaggenmisbruik door uw inzet op een landbouwakkoord. Dit landbouwakkoord is er een in een lange reeks. Alle eerdere akkoorden zijn blijven steken in mooie woorden. Bovendien is nooit goed uitgezocht waarom het altijd bij mooie woorden is gebleven. Concreet voorbeeld is de Reconstructiewet uit 2002 naar aanleiding van dramatische dierziektepandemieën ruim 20 jaar geleden. De voornaamste oogst van inspraak door de landbouw bij die plannen: omstreden landbouwontwikkelingsgebieden (LOG’s) in een overbevolkt land, volgebouwd met megastallen op basis van zwaar gesubsidieerde onbetrouwbare milieutechnieken. Kosten belastingbetaler: honderden miljoenen Euro’s. In 2014 is die wet stilletjes weer ingetrokken zonder zelfs bij benadering het gewenste doel (integrale aanpak milieuproblemen veehouderij waaronder stikstof) te hebben bereikt. Opvolger van die Reconstructiewet werd het later gesneuvelde Programma Aanpak Stikstof (PAS), dat ook al in nauwe samenspraak met de agrosector tot stand is gekomen.
Een landbouwakkoord dat de bestaande problemen integraal oplost is uitgesloten indien de ondernemers de voorwaarden kunnen bepalen van dat akkoord. A propos: is het werkelijk waar dat agrarische ondernemers minder maatschappelijke waardering krijgen dan bijvoorbeeld onderwijzers en verplegers? En, is uw inzet op het landbouwakkoord niet een verkapte uitnodiging aan onderwijzers en verplegers om ook puin en asbest op wegen te storten?
– Conclusie
Uw stilzitten op bovengenoemde drie punten maakt duidelijk dat u geen goed beeld heeft van dertig jaar gevaarlijk agro-milieubeleid. Een oplossing is uitsluitend mogelijk indien met deze drie punten wordt afgerekend. Met uw stilzitten zal nog meer tijd worden verknoeid waarin de optredende schade zich verder zal ophopen ten laste van ecologie, maatschappij en toekomstige generaties.
Met vriendelijke groet,
Valentijn Wösten, Wösten juridisch advies