Voorzitter!

Vandaag 3 december staan maar liefst 15 LNV-brieven aan de Tweede Kamer op de agenda, allen handelend over het Nederlandse natuurbeleid. Afgaand op deze beleidsbrieven lijkt de nieuwe minister niet van oordeel dat de natuur maar de boeren perspectief moet worden geboden. Niet de natuur lijkt te worden bedreigd maar de boerensector. Daarom wordt van de nog resterende 5 miljard Euro (van de oorspronkelijke 24 miljard) nu 90% aan de agrarische sector besteed en 10 % aan natuur. Dit gebeurt bij daglicht onder onze ogen.

Uit de ministersbrief ‘Hoofdlijnen inzet op stikstofemissiereductie’:

– In de afgelopen 25 jaar

In de afgelopen 25 jaar is natuurzorg in Nederland gevaarlijk verzaakt, wat met de PAS-uitspraak van mei 2019 aan het licht is gekomen. Toen de aangekondigde maatregelen de boerensector niet bevielen volgde een boerenstaatsgreep op het LNV-ministerie om vervolgens subiet het beleid van de afgelopen 5 jaar te schrappen als ware de vorige minister met haar ambtenaren complete idioten. Zo gaat dat wel vaker met staatsgrepen: zonder nadenken direct de beuk erin om vervolgens verbaasd staan te kijken bij de daarmee veroorzaakte puinhoop. Indien de Tweede Kamer de betrokken 2 van 15 brieven zou accepteren dan is het NPLG-beleid definitief geschrapt.

Inmiddels is Nederland in gebreke gesteld door de Europese Commissie wegens nalatig natuurbeleid. Daar gaat 1 van de 15 brieven over. Met acceptatie van de gegeven antwoorden legt de Tweede kamer zich neer bij een dreigende ingebrekestelling door de Europese Commissie vanwege het Nederlandse natuurbeleid.

Van de resterende 12 brieven gaan 7 brieven min of meer over natuurbeleid. Die 7 brieven zouden een glimp van duidelijkheid moeten bieden over het ‘alternatieve’ natuurbeleid onder het boerenbewind.

– Reclamefolders

Brieven van ministers aan de Tweede Kamer hebben altijd een hoog reclamefoldergehalte. Makelaarstaal en luchtfietserij. Met deze 7 brieven is het reclamefoldergehalte tot indrukwekkende hoogten (c.q. diepten) opgevoerd. Met moeite en voldoende achtergrondkennis kunnen de brieven worden samengevat in de volgende 5 punten.

1. Miljarden voor miljonairs. Publiek geld voor veeboeren die vaak al miljonair zijn. Dit gaat over de zogeheten vrijwillige beëindigingsregelingen van veehouderijbedrijven.  

2. Boeren mogen zelf gaan beoordelen of ze ja dan nee natuurschade veroorzaken. Dit gaat over zelf bedrijfsemissies meten. ‘Ddoelsturing’ en ‘boeren aan het roer’. Emissiebeleid versus depositiebeleid.

3. Gelijktijdig wordt de Kritische Depositiewaarde – de KD-waarde, de wetenschappelijke basis van het stikstofbeleid – opgeborgen. Dit heet: ‘Alternatieven voor de Kritische Depositiewaarde’, kortom alternatieve wetenschap.

4. Boeren mogen vrijblijvend kiezen om al dan niet minder natuurschade te veroorzaken. Boeren die wel kiezen om minder natuurschade maken krijgen geld. Dit hoofdstuk noemt de minister ‘agrarisch natuurbeheer’.

5. Er gaat veel geld naar het oplappen van failliete veehouderijmilieutechniek onder het mom van ‘innovatie’.

Per punt een korte toelichting

Ad 1. Miljarden voor miljonairs.

Dit gaat onder meer om de LBV- en de LBV-plus-regeling waarvoor 2,5 miljard wordt opgevoerd. De – vrijwillige ! – opkoopregeling om het veebedrijf te staken. In het geval dat een bedrijf gedwongen zou moeten staken terwijl net is geïnvesteerd in een nieuwe stal dan kunnen wij ons nog voorstellen dat de investeringsschade merendeels wordt gecompenseerd. Maar van een gedwongen staking is nu juist géén sprake. In veel gevallen zal het stakende bedrijf geen opvolger hebben, of geen ontwikkelingsperspectief meer hebben. Hoezo dan nog een vergoeding geven? Krijgen bijna failliete bakkers en elk andere stakende ondernemers nu ook een zak geld mee? Bovendien zijn de meeste boeren al miljonair, ook na aftrek van schulden. Zie link. Bovendien geldt: niemand kan aanspraak maken op een eeuwigdurend renderend productierecht.

Conclusie: hier dreigt op een omstreden manier miljarden Euro’s naar de agrarische sector te worden geschoven zonder scherpe controle op redelijkheid en doelmatigheid. Ondertussen gaan ziekenzorg en onderwijs gebukt onder bezuinigingen. Wordt dit een variant op de Bulgarenfraude? Die Bulgaren waren vaak nog arme sloebers. Dat geldt zeker niet voor de meeste Nederlandse boeren. Bij een uitkoopregeling met publiek geld hoort 100 % transparantie. Besteding van publiek geld waarover verantwoording moet worden afgelegd. Transparantie bij deze transacties hoort een harde eis te zijn van de Tweede Kamer. En: bedrijven zonder toekomstperspectief horen geen publiek geld te krijgen.

Ad 2. Doelsturing en de boer aan het roer.

Hier hoort eigenlijk een langer verhaal bij, dat hier nu kort moet worden gehouden. De minister wil van depositiebeleid naar emissiebeleid. Dit thema is een regelrechte herhaling van het politieke debat van 25 jaar geleden over de Interimwet Ammoniak en Veehouderij (IAV) en diens opvolger de Wet Ammoniak en Veehouderij (WAV). Het toen ook al politiek bejubelde emissiespoor is ruim 20 jaar geleden uitgewerkt in het Besluit emissiearme huisvesting. Met als speerpunt …  stalinnovaties. Jawel, de beruchte luchtwassers en tovervloeren.

Het wordt nu nog gekker gemaakt. Volgens de minister moeten de boeren in elke stal hun eigen bedrijfsemissies gaan meten, waarmee ze zelf verantwoordelijkheid zouden kunnen nemen voor hun bedrijfsemissies. De boer aan het roer! (zitten ze soms op een vissersboot?)

Voor melkveestallen is meten op bedrijfsniveau niet mogelijk, zo heeft onderzoek duidelijk gemaakt. Zie link. Melkveestallen vormen de hoofdmoot van de veestalemissies. En emissies meten vanwege het uitrijden van mest is sowieso onuitvoerbaar. Melkveestalemissies en emissies door mest uitrijden vormt ca. 65 % van de totale agro-stikstofemissies, zie link, pag. 33.

En dan de door de minister genoemde stoffenbalans? Reuze leuk als vrijblijvend hulpmiddel, maar het wordt met zekerheid een juridisch drama als daar handhaving en dwangsommen van afhangen. En wie gaat controleren of de bedrijfsemissie-administratie deugt? De belastingdienst? Of de NVWA die nu al niet gedaan krijgt om de Meststoffenwet te handhaven? Zie link, link, link, link.

Bovendien geldt dat een emissiespoor in het kader van de Habitatrichtlijn onuitvoerbaar is. Met de vervanging rond 2002 van de Interimwet Ammoniak en Veehouderij door de Wet Ammoniak en Veehouderij en het Besluit Emissiearme Huisvesting kon het depositiespoor nog worden verlaten omdat toen nog geen Europese rechtskaders golden. Nu verplicht de Habitatrichtlijn tot een schadebeoordeling voor de natuur als gevolg van een nieuw plan of project. Dat maakt onvermijdelijk dat daarbij ook de deposities en de KD-waarde betrokken zullen moeten worden.

Nu bovendien ongefundeerde verwachtingen bestaan van milieutechniek (de bovengenoemde sjoemelluchtwassers en tovervloeren) moet het debat over emissiespoor versus depositiespoor bedorven oude wijn in nieuwe zakken worden genoemd, een zuiver staaltje van politieke luchtfietserij, dreigend wanbeleid.

Ad 3. Schrappen KD-waarde, op zoek naar alternatieve wetenschap

Minister Wiersma zit goed op koers richting schizofreen beleid: nauwelijks realistische stikstofemissiemetingen op bedrijfsniveau om gelijktijdig het beleidsdoel voor stikstof (de Kritische Depositiewaarde, KD-waarde) te willen schrappen. Concreet gaat dit om de Wet stikstofreductie en natuurverbetering en artikel 1.12a Wet natuurbescherming, nu opgenomen in artikel 2.15a, lid 1, Omgevingswet. Daarmee zijn de stikstofreductiedoelen voor 2025, 2030 en 2035 bij wet vastgesteld. Waarom nog meten als je de stikstofdoelen wil schrappen? Tactiek van de verschroeide aarde?

De minister lijkt zich tot doel te stellen het begrip ‘stikstofdepositie’ uit het politieke debat te bannen. De kritische depositiewaarde (KD-waarde) is de internationaal-wetenschappelijk ontwikkelde eenheid om natuurschade door stikstof te kunnen vaststellen. De minister wil hier kennelijk van af en wenst een ‘alternatief’. Niemand weet hoe, maar dat doet voor de minister kennelijk niet ter zake. In opdracht van minister Van der Wal is in 2022-2023 de werkgroep ‘Alternatieven KD-waarde’ een jaar bezig geweest, zie verslag. Eerder gaven de drie deskundigen Erisman, De Vries en Backes al een schot voor boeg, zie rapport. Hun conclusie: er is geen alternatief. Simpel gezegd: de minister gooit de thermometer weg, zodat we geen koorts meer kunnen krijgen. Wat we niet zien dat bestaat niet.

Zwijgen en ontkennen is eeuwenlang de strategie geweest bij seksueel misbruik. De zwijg- en ontkenningsmethode lijkt nu van stal te worden gehaald om het politiek debat over stikstof te smoren. Deze vergelijking is terzake. Stikstof is een moordenaar voor veel natuur. Met stikstofemissies is weliswaar geen sprake van moord met voorbedachte rade maar tenminste wel van doodslag.

Ad 4. Agrarisch natuurbeheer.

Boeren gaan gesubsidieerd voor natuur zorgen. Schiphol gaat de nachtrust van Aalsmeerders en Hoofdorpers bewaken. Tatasteel staat pal voor de gezondheid van de burgers in Wijk aan Zee. En de NAM (Shell en ExxonMobil) ontfermt zich over de Groninger aardbevingsslachtoffers.

Veehouders zijn hoofdzakelijk bezig met maximaal rendement tappen uit productiedieren. Turbokoeien, plofkippen enz. Dit staat haaks op natuur dat dan juist geen productiemiddel is. Nou vooruit, in natuur kan je soms wat paddestoelen plukken of op jacht, maar dat heeft zich dan altijd wel aan te passen aan de natuurbewoners. Daarbij hebben de meeste boeren nauwelijks ecologische kennis. Een varkensboer is met veevoercontracten en slachthuizen bezig en niet met Droge heide, Leeuwerikken en Sperwers. Dit maakt agrarisch natuurbeheer als beleidsmiddel een snoeiharde leugen. Ja, er zijn boeren die in hun bedrijfsvoering wel serieus rekening houden met hun leefomgeving. Daar zitten zeker en beslist geweldige mensen en mooie verhalen bij. Maar dat is steeds meer uitzondering geworden, en dat heeft een harde reden. Intensivering, rationalisering, schaalvergroting, kunstmest, Rotterdam, de WUR enzovoort. In het geval de overheid van agrarische natuurbeheer een beleidsinstrument gaat maken dan zijn daarvoor onvermijdelijk criteria, administratie en harde controles nodig. Dan wordt respect voor natuur en omgeving een kale administratieve kwestie in plaats van een vanzelfsprekendheid. Geld gaan betalen voor agrarisch natuurbeheer – met andere woorden voor het NIET veroorzaken van natuurschade – staat gelijk aan geld geven om niet te stelen, niet te hard rijden, enz. Een boer krijgt dan geld om een boom NIET om te hakken, subsidie om natuur niet te mollen. Dat maak je van het normale de uitzondering. Ook daarom is gesubsidieerd of administratief agrarisch natuurbeheer en ecodiensten een heilloze weg.

Ad 5. Innovatie versus tovervloeren en sjoemelluchtwassers

Politiek is vaak als het niemandsland tussen onverenigbare werelden. Daarvan is agro-innovatie inmiddels een klassiek schoolvoorbeeld geworden. Er zijn in de afgelopen 20 jaar minimaal tientallen miljoenen Euro’s publiek geld besteed aan duizenden luchtwassers op varkenstallen die beroerd werken. Hieraan is tot 35% subsidie per luchtwasser gegeven. Waar is de transparantie die het precieze totaalbedrag noemt die aan sjoemelmilieutechniek is besteed? Sjoemelmilieutechniek in de veehouderij is geen incident. Op basis van valse milieuclaims zijn ook honderden tovervloeren in melkveestallen gelegd, waarmee veeboeren op basis van valse milieuclaims een vergunning hebben kunnen krijgen om het aantal dieren uit te breiden.

Wat is nog meer nodig om dit politieke schandaal op de politieke agenda te krijgen? Nu betaalt natuur eenzijdig de rekening.

Met deze geschiedenis reserveert de boerenminister een bedrag van 2,5 miljard Euro voor een nieuwe milieutechniekinnovatieronde in de veehouderij. Je moet maar durven.

In het geval dat de Tweede Kamer op deze 7 beleidsbrieven een akkoord zou geven dan gaan we een harde scheiding zien van de politieke en maatschappelijke realiteit.

– De olifant in de Tweede Kamer: een nieuwe drempel- of grenswaarde

En dan is er nog de olifant in de kamer: de drempel- of grenswaarde. Dat is de waarde waaronder geen vergunningplicht zou kunnen gelden. Het merendeel van de vergunningaanvragen (plannen, projecten) gaat om deposities onder de 1 mol. Kortom, een super-geitenpad om het stikstofdossier grotendeels van de politieke agenda afgevoerd te krijgen. Punt hierbij is wel dat dan opnieuw de stikstofsluizen weer wagenwijd open komen te staan. Alle initiatieven onder de drempel- of grenswaarde hebben dan volledig vrij spel. Het idee van een drempel- of grenswaarde is leuk bedacht om stikstof tijdelijk van de politieke agenda afgevoerd te krijgen, maar het werkelijke ecologische probleem wordt hiermee enkel ernstiger gemaakt. In feite wordt hiermee het PAS deels weer in het leven geroepen, inclusief het risico van een nieuwe stapel illegale PAS-melders. Immers, indien de nieuwe grenswaarde geen stand houdt bij de rechter dan zijn alle tot dan toe zonder vergunning gerealiseerde projecten illegaal…

Het opmerkelijke is dat in de 15 brieven met geen woord wordt gerept over de drempel- c.q. grenswaarde. Erisman en De Vries hebben een uitnodiging van de Tweede Kamer afgezegd om hierover hun mening te geven omdat politiek en wetenschap teveel door elkaar dreigen te gaan. Dhr. prof. A. Petersen – een atmosfeerwetenschapper die de uitnodiging van de Tweede Kamer wel accepteerde – zat ondertussen openlijk acquisitie te plegen voor een opdracht van de minister om op korte termijn een rekenkundige ondergrens te leveren, zie link voor videoverslag, Petersen vanaf 1.18 uur, haaks op het recent verschenen TNO/UvA-rapport dat juist concludeerde dat de komende 5 jaar geen grenswaarde zal kunnen worden vastgesteld. Is de Tweede Kamer een marktplaats geworden voor politiek gestuurde wetenschap?

Er klinken steeds meer stemmen die pleiten voor een drempel c.q. grenswaarde van 1 mol. 1 mol? Dat is nu toevallig precies ook de waarde die gold voor de PAS-melders. Met een grenswaarde van 1 mol zou de PAS-melderskwestie juridisch en politiek tijdelijk als sneeuw voor de zon zijn verdwenen. De ecologische schade komt in een vrije val, totdat de bom weer opnieuw zal barsten.

– Gifkikkers

En dan nog de resterende 5 brieven uit de serie van 15? Die gaan onder meer over gifkikkers. Eerlijk waar, zie link.

– Samenvatting

De korte samenvatting: de ministersbrieven doen bijna geloven dat boeren moeten worden beschermd tegen natuur. Het beetje natuur- c.q. stikstofbeleid van de afgelopen jaren wordt compleet overhoop geschopt alsof de vorige minister een complete idioot is geweest. Ondertussen worden miljarden Euro’s aan miljonairs besteed, zonder dat daar openbaar verantwoording voor wordt afgelegd. Sywert van Lienden kwam er niet mee weg.